ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΟΧΛΟΚΡΑΤΙΑ

Πολύ συχνά, κάποιοι παρεξηγούνται όταν ακούν τα πράγματα με το όνομά τους. Έτσι σε πρόσφατη αντίδραση μου σε σχόλιο σε σχέση με τις συγκεντρώσεις για την τραγωδία των Τεμπών, κάποιοι παρεξηγήθηκαν επειδή αποκάλεσα τις συγκεντρώσεις όχλο, που δεν αντιπροσωπεύει το σύνολο των «κατοίκων αυτής της χώρας». Ήταν το έναυσμα για να αναπτύξω και να αναλύσω τις ακόλουθες γλωσσικές και εννοιολογικές συγκυρίες:

Η δημοκρατία και η οχλοκρατία προέρχονται από κοινές ρίζες, αλλά διαφέρουν ουσιαστικά ως προς τη δομή, τη λειτουργία και το ποιος εκπροσωπείται.

Ενώ η δημοκρατία βασίζεται σε θεσμικές διαδικασίες όπως ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, καθιερωμένους κανόνες και διαφανείς μηχανισμούς λογοδοσίας και εξασφαλίζει την εκπροσώπηση ολόκληρης της κοινωνίας, δίνοντας φωνή σε όλες τις τάξεις και ομάδες και επιδιώκοντας τη συλλογική λήψη αποφάσεων που αντανακλά το κοινό συμφέρον.

Η οχλοκρατία: αναφέρεται σε μια μαζική συγκέντρωση ανθρώπων που συχνά λειτουργεί βάσει συναισθημάτων και παρορμητικών ενεργειών, χωρίς την υποστήριξη ενός σταθερού θεσμικού πλαισίου. Αν και ο όχλος μπορεί να εκφράζει την ενεργή συμμετοχή και την ενέργεια ενός συγκεκριμένου μέρους της κοινωνίας, δεν αποτελεί αναγκαστικά μια ολοκληρωμένη εκπροσώπηση του συνόλου των πολιτών.

Με άλλα λόγια, η δημοκρατία είναι ένας οργανωμένος θεσμός που διασφαλίζει τη συμμετοχή και την εκπροσώπηση ολόκληρης της κοινωνίας, ενώ η οχλοκρατία αντανακλά την έκφραση ενός μέρους της, συχνά με πιο άμεσο και συναισθηματικά προσανατολισμένο τρόπο. Είναι σημαντικό να διαχωρίζουμε ότι ο όρος «όχλος» δεν είναι απαραίτητα υποτιμητικός ή δυσφημιστικός· αποτελεί απλώς μια δυναμική εκδήλωση της λαϊκής βούλησης, χωρίς όμως να αντικατοπτρίζει την πλήρη εικόνα και την οργάνωση που απαιτεί μια λειτουργική δημοκρατία.

Με αυτόν τον τρόπο, αναδεικνύεται η αξία της δημοκρατίας ως θεσμικού πλαισίου που ενσωματώνει όλες τις φωνές της κοινωνίας, ξεπερνώντας την περιορισμένη, αν και σημαντική, έκφραση ενός ομίλου ανθρώπων.

Γιώργος Δ. Καλλιβρούσης